گذرگاه خدمات سازمانی یا Enterprise Service Bus که به اختصار آن ‌را ESB می‌نامند، معماری زیرساخت نرم‌افزاری سازمان‌ها می‌باشد و باعث ادغام و یکپارچه سازی سامانه‌های مختلف نرم‌افزاری سازمان‌ها می‌شود.
گذرگاه خدمات سازمانی از قوانین و اصول Bus مانند برای ادغام سیستم‌های متعدد یک سازمان با یکدیگر استفاده می‌کند. مفهوم اصلی معماری گذرگاه خدمات سازمانی این است که شما با قرار دادن یک گذرگاه ارتباطی بین سیستم‌های مختلف، آنها را ادغام می‌کنید و سپس هر سیستم را قادر می‌سازید تا با این گذرگاه ارتباطی صحبت کند. این کار باعث می‌شود تا سیستم‌ها از یکدیگر جدا شوند و به آنها امکان می‌دهد بدون وابستگی یا شناخت سیستم‌های دیگر در گذرگاه با هم ارتباط برقرار کنند. مفهوم گذرگاه خدمات سازمانی ناشی از نیاز اجتناب از ارتباطات نقطه به نقطه  یا دو به دو سرویس‌ها با سرویس گیرندگان است که با گذشت زمان هم شکننده‌تر می‌شود و هم کنترل آنها بشدت سخت‌تر می‌شود. در ارتباطات  نقطه به نقطه سرویس‌های سازمان عملکرد در میان سرویس‌ها انتشار می‌یابد و هیچ روش مرکزی برای نظارت یا عیب یابی آن وجود ندارد که باعث بروز مشکلات عدیده ای می شود. این موضوع را اغلب به عنوان “کد اسپاگتی” می شناسند که باعث ایجاد وابستگی شدید بین سرویس‌ها می‌شود.

معماری گذرگاه خدمات سازمانی دارای برخی اصول اساسی است که امکان چابکی و مقیاس‌پذیر تجاری را فراهم می‌کند. تمرکز اصلی این است که سیستم‌ها را از یکدیگر جدا کند در حالی که به آنها امکان برقراری ارتباط ثابت و قابل کنترل را می‌دهد. مفهوم “Bus” سرویس‌های سازمان را از یکدیگر جدا می‌کند. این امر معمولاً با استفاده از یک سرور پیام رسان مانند JMS یا AMQP حاصل می‌شود.
داده‌هایی که در Bus حرکت می‌کنند یک قالب متعارف است و تقریباً همیشه XML است. یک “آداپتور” بین سرویس‌ها و گذرگاه وجود دارد که داده‌ها را بین دو طرف جمع می‌کند.
آداپتور وظیفه مکالمه با برنامه Backend و تبدیل داده‌ها از قالب برنامه به قالب Bus را دارد. این آداپتور همچنین می‌تواند مجموعه‌ای از فعالیت‌های دیگر مانند مدیریت تراکنش، مسیریابی پیام، امنیت، نظارت، مدیریت خطا و … را انجام دهد. گذرگاه خدمات سازمانی معمولاً فاقد تابعیت هستند. قالب پیام متعارف قرارداد بین سیستم‌ها است. قالب متعارف به این معنی است که یک قالب پیام ثابت در Bus وجود دارد و هر برنامه در Bus می‌تواند با یکدیگر ارتباط برقرار کند.